Sahici

Geçen hafta boyunca Kâğıt İnsanlar'dan bahsettik durduk. Biz Kâğıt İnsanlar'ı teğetlerle anlatmaya çabaladığımız sırada Philip Roth, Wikipedia'ya açık bir mektup yazdı ve ortalık karıştı. Soru şu, sevgili okur: Bir kitap hakkındaki nihai otorite onun yazarı olabilir mi? Eğer yazar otorite değil ise, kitap hakkında nereden 'sahici' bilgi edinilebilir?
Daha önce Jonathan Franzen'ın Twitter'a saydırdığına şahit olmuştuk mesela ama Roth'un bu bağlamda Wikipedia'yı karşısına alması, 'eski usuller-yeni mecralar' atışmasında enteresan bir cephe teşkil ediyor. Wikipedia açık bir mecra, ancak yazıların içeriğinin doğrulanması gerekiyor - burada, doğrulanmış bir makalede Roth'un  İnsan Lekesi (Ayrıntı Yayınları; çeviren: Suzan Aral Akçora) adlı romanının Anatole Broyard adlı gazetecinin yaşamından esinlendiği söylenmiş, kıyamet ise burada kopmuş:  İddianın doğru olmadığını ileten Roth'a, iddianın silinmesi için yanlış olduğunu kanıtlar nitelikte kaynak göstermesi gerektiği söylenmiş.  Roth'un içinde bulunduğu durum, bu noktada -yani, kitabın yazarı olarak nihai otorite sayılmadığı noktada- kafkaesk bir boyut kazanıyor. Tartışma, Wikipedia'nın bürokrasisi ya da basit bir hatadan ibaret değil; Roth'un kurgu karakterinin Anatole Broyard'a dayandığını iddia edenler, yazarın açıklamalarından tatmin olmamışlar. Kopan yaygara, aynı zamanda bir itibar sorununa işaret etmekte - yazar, hayal ettiği karakteri gerçek bir kişiye dayandırıp bunu inkar mı etmektedir yoksa burada, hayatın tuhaf cilvelerinden birine mi kurban gitmiştir? İşte, soru bu: Kitap hakkındaki gerçek nedir ve yazar, bizlere doğru söylemekte midir?
Dedektif değilim, dedektiflik yapma niyetinde de değilim sevgili okur. Ancak bilinçli ve bilinçsiz yaratma süreçlerinin derinliklerini ve eserin 'okunma biçimleri' arasındaki tutarsızlıkları heyecan verici bulmadığımı söyleyemem. Jonathan Safran Foer, katıldığı bir TV programında roman yazarken ne yaptığını bilmediğini, karanlık bir koridorda yürür gibi yazdığını ve ancak sonuna yaklaşınca 'her şeyin' aydınlandığını söylüyor örneğin. Bu iddiayı Foer'den başka kim çürütebilir? Peki Roth kendi romanı hakkında yanlış bilgi veriyor olabilir mi? Öyle olsa bile, bu nasıl kanıtlanabilir?
Yazıyı Jose Ortega Y Gasset'in Sanatın İnsansızlaştırılması ve Roman Üstüne Düşünceler'inden bir alıntı ile kapatalım:
"... Tek ve aynı gerçek, ayrı bakış açılarından izlendiğinde, birçok farklı gerçeğe bölünmektedir. Şöyle bir soru geliyor aklımıza: Bu birçok gerçekten hangisi sahicidir, asıl gerçektir?" (YKY; çeviren: Neyyire Gül Işık.)
Hangisi sahici? Haftanın, ayın hatta yılın sorusu, bence bu olmalı. Asla cevap veremeyeceğimiz üzere...
İyi haftalar dilerim.
(Görselde Luzinterruptus'un NY'taki işlerinden biri. Edebiyat Trafiğe Karşı.)