Kum

Geçen hafta fazla birkaç mecrada yer alan bir haberde, müjdeler eşliğinde duyuruldu: Çoksatarların şifresi çözüldü!

Alıntı: "Çok satan kitaplarda "ve", "ancak", "fakat" gibi bağlaçların sıkça kullanıldığını belirten araştırmacılar, ticari başarı yakalayan eserlerin aynı zamanda sıfatlar ve isimler açısından da zengin olduğunu belirledi. Raflarda kalan kitaplarda ise aşırı derecede fiil ve zarf kullanıldığı" ortaya çıkarılmakla birlikte, "daha az başarılı kitaplarda daha çok fiil ve zarfa rastlandığı ve bu kitaplarda “istedi”, “aldı” veya “vaat etti” gibi, fiil ve duyguları açıkça ifade eden sözcüklerin yoğun olarak kullanıldığı belirlenirken, nispeten başarılı kitapların “fark etti” ve “hatırladı” gibi düşünce süreçlerini tarif eden fiilleri tercih ettiği tespit edildi." 

Zaytung'dan çıkma gibi duran bu garip ama gerçek haberin doğrultusunda bir oh çekip daha çok isim, sıfat ve bağlaç arayışına çıkıp, kahrolsun fiiler ve zarflar demeyenler yazının devamını okusun; ikna olanlar okumayı burada kesip sıfat ve isimler açısından zengin, fiil ve bağlaçların idareli kullanıldığı paragraflar kaleme almaya koyularak 'çoksatma' hayallerine şimdiden dalsın... (Yeşilçam kökenli serbest çağrışım, fonda Lale Belkıs tınısıyla yankılansın: "Ne o, dalmışsın? Kum mu çıkarıyorsun?)

Haber Türkçeye aktarılırken kimi detaylar atlanmış; önce boşlukları dolduralım: Stony Brook Üniversitesi'nden araştırmacılar, belli kitapları alıp bir algortima yardımıyla analiz etmiş, nihayetinde -gerçekten de- yukarıda alıntılanan çıkarımlara varmışlar. Çıkarım dediğimiz, her türlü malzemeyle (örn. deniz-kum) yapılsa da, biliminsanlarınca varılmış her çıkarımın başımızın üstünde yeri var diyemeyeceğimizden metodolojiye bakalım ve bu çıkarımlara 'nasıl' varıldığını anlamaya çalışalım: Biliminsanları, Project Gutenberg'in kamuya açık arşivinde yer alan ve bilim kurgudan şiire uzanan bir yelpazeden sıkça indirilmiş kitapları bir araya getirmiş, Charles Dickens'dan İki Şehrin Hikâyesi ile Hemingway'in İhtiyar Adam ve Deniz'ini eklemiş, Dan Brown'ın Kayıp Sembol'ünü de (anılanlar arasında çoksatarlık kriterlerine uyan tek kitap bu, fiil/zarf dengesini bilemiyorum elbette) -çorbaya- katarak 'enter' tuşuna basmış. (Spekülasyon sadece biliminsanlarına mı özgü? Biz de yapalım... Tam olarak hangi tuşa basmışlar bilemiyorum, ancak birtakım tuşlara basarken beyinlerini rafta bırakmış olmaları muhtemel.) Sonuç olarak ne çıkmış dersiniz? Yukarıda alıntıladığım veriler, 'çoksatarların' daha fazla isim ve sıfat içermesi, 'azsatan' kitapların daha çok fiil ve zarf ile dolu olması, 'gazeteci' gibi yazanların daha 'başarılı' olduğu, vs., vs. 

Kendi adıma, 'çoksatar'larda, daha sık rastlanan harflerin taranmamış olmasını protesto ediyor ve algoritmanın gerektiği gibi kurgulanıp harfleri taranması sonucunda söz konusu metinlerde en sık rastlanan harflerin 'e' ve 't' olduğunun ortaya çıkacağını, bu müthiş çıkarımın da gelecekte 'çoksatma' potansiyeli taşıyacak pek çok metnin önünü açacağını iddia ediyorum. (İddiadan kim ölmüş?) 

Roman okumak beyni açıyor, kitap okumak zekayı geliştiriyor, kurmaca sağ lobu aktive ediyor, araştırma-inceleme sol lobun kıvrımlarını derinleştiriyor türünde iddialara dönem dönem beraberce maruz kalıyor, bunlara mevsimsel haber kategorisinde yer alan (kurban bayramı öncesinde üzerinde Allah yazan koyun, haziranda Antalya'ya akın eden turistler, vb.) sezonluk parazit muamelesi yapıyoruz, tamam. Ama henüz araştırmasını dayandırdığı 'çoksatar' parametresini tanımlamamış birileri, sırf biliminsanı titri taşımaları nedeniyle, deli saçması birtakım işlere kalkıştı diye ferahlayacak, çoksatarın 'sırrı' nihayet çözüldü diyecek halimiz yok. İki Şehrin Hikayesi'ni Kayıp Sembol ve Gutenberg'de yer alan 19. yüzyıl şiirleriyle bir arada incelemiş olan bu muteber biliminsanları, kitapları veri içeriğinin nitelikleri üzerinden sayısal olarak çözümlemektense başka bir şey yapsalar daha iyi olurdu sanırım: Mesela bir kitap okusalar... Dickens ve Brown'u aynı 'çoksatar' sepetine tıkanların, yaptıkları çıkarımlar bir yana, ne yaptıklarını bildiklerini iddia etmek pek akla yatkın değil çünkü. 

Gerçi iddiadan kim ölmüş? Shakespeare'in tüm eserlerinin maymunlar tarafından kaleme alınabileceği de iddia ediliyor. 

Bu yazıyı Joseph Brodsky'den bir alıntı ile bitirelim: "Kitap yakmaktan daha büyük suçlar vardır. Bunlardan biri de kitap okumamaktır."

İyi haftalar. 

(Görsel, buradan.)