Kaplan! Kaplan!

Defterlerimden birine şöyle bir not düşmüşüm epey evvel: "Kaplanları kozalarından çıkarmak için." Harıl harıl aradım ancak bu bir alıntı mıydı, yoksa bir olay veya duruma yönelik bir tasarı mıydı bulamadım. Son günlerde blogdaki suskunluğumun sebebini sorarsanız türlü cevap verebilirim ama sanırım en doğrusu, bu gizemli notun ifade ettiği şekilde söylenir: "Kaplanları kozalarından çıkarmam" gerekti.

Borges Düşkaplanları'nda çocukluğunda tutkun olduğu kaplanları hâlâ rüyalarında gördüğünden ama rüyalarını gerçek kılamamaktan dolayı duyduğu yetersizlikten bahsediyor. Rüyalar bir yana; gerçeklere dönelim bir, Wikipedia'ya göre Türkiye'de halen kaplanlar yaşıyor - 2002'de Silopi'de, 2003'te Şırnak'ta kaplanlar görülmüş... 30 yıl önce Çukurca civarında yakalanmış bir kaplanın da bahsi geçiyor haberlerde ve kaplanların Türkiye'deki yaşam alanının Dicle havzası olduğu söyleniyor. Dicle isminin Tigris'ten geldiğini düşünürsek, çok da akıl dışı sayılmaz; Deniz Gezgin, Hayvan Mitosları'nda Dionysos'un bir kaplan kılığına girerek ırmak kıyısında seviştiği bir periden ve perinin bu sevişme sonucu olan oğlu Medos'un ırmağın adını değiştirerek Tigris koyduğu bir söylenceden de bahsediyor.

Obreht'in kaplanı bir hayvanat bahçesinde yaşıyor. Bir Çingene sirkinde doğmuş, ömründe doğaya çıkmamış. Belgrad bombalanırken kaçan kaplan, doğaya kavuşsa da insanlardan fazla uzaklaşmak niyetinde değil; bir dağın sırtında, aşağıdaki küçük köyden yükselen kokular eşliğinde yaşamaya çalışıyor. Kaplan Borges için gücün ve savaşın simgesi belki, ama kitapta bahis konusu ortamda Balkan köylüleri onu birebir iblisle eş görüyor. Bir yerlere bombalar yağıyor, bir yerlerde insanlar kıran kırana savaşıyor, hayat hep bir mücadele ve çatışma içinde geçerken birileri bir dağın tepesinde yaşayan bu hayvandan kurutulmak gerektiğine karar veriyor. Obreht'in kaplanı sıcak ve yumuşak başlı, oysa Balkan köylülerinin kaplanı yırtıcı ve tehlikeli, Borges'inki oyunbaz ve güçlü, Blake'inki haşmetli ve korkunç... Silopi'dekini, Şırnak'takini ya da Çukurca'dakini bilemiyorum; benim gizemli kaplanlarım kozalarından çıkmaktalar anladığım kadarıyla... Kaplanın Karısı'nın kaplanı Galina'da bir dağın sırtında, ve evet, bombalar, onlar sanırım her yerde aynı biçimde patlıyor.