Çöp

Geçtiğimiz hafta, ünlülerin iCloud verilerinin sızdırılıp çıplak fotoğraf ve videolarının yayılmasıyla yılın en büyük veri güvenliği krizlerinden birine sahne oldu, takip etmişsinizdir. O hususta neler olacağı bilinmez ama Atlantic'de yer alan bir makale, bir yazarın, John Updike'ın üzerinden özel hayatın gizliliğine dair edebiyat odaklı yeni bir tartışma başlattı: Yazar, mahremiyetine ne denli sahip çıkabilir?

Atlantic'in makalesine göre Paul Moran, yıllar boyunca karıştırdığı Updike'a ait çöp tenekesinden çıkanlarla yazara dair koca bir arşiv oluşturmuş ve bir kısmını sattığı -fotoğraflar, mektuplar, diplomalar gibi şeyler içeren- eşyayı kendi blogunda takipçileriyle paylaşmakta... Yazı epey uzun, fakat Updike'ın Paris Review söyleşisinden yapılan alıntıyı, feleğin cilvesine dikkat çekmek adına vurgulamak gerek: "Hayatım, bir bakıma, çöpten ibaret. Benim hayatım, yazdıklarımdan geriye kalanlardır sadece."

Yazı, kanunen çöpe atılmış bir şeyin üzerinde hak iddia edilemeyeceğinin de altını çizmekte; ancak artık yaşamayan birinin attığı eşyaların gizlice toplanmasıyla oluşturulan bir arşivin etik açıdan nasıl kullanıma açılacağı tartışılır elbette. Öte yandan, Salinger'ın ölümünden sonra sızan hikayeler örneğinde veya Plath'ten Bachmann'a varan uzun bir yelpazede, yazarların varislerince yayımlanarak kamuya açılması hükmüne varılan günlük, mektup, vs. derlemelerinde de karşılaşılan sorun tam da bu işte: eserlerinin sayesinde kamuya mal olan yazarın, kendi eserlerine, kimi zaman yaşamından kesitlere ne denli, nereye kadar sahip olabileceği meselesi. Ki söz konusu olan bu ise, bir yazarın 'çöp' olarak niteledikleriyle beslenerek kendine tastamam bir yaşam inşa eden Max Brod'u anmadan, Kafka'nın eserlerinin olmadığı bir dünyayı tahayyül etmeden olmaz sanırım.

Mülkiyetin bunca önem taşıdığı bir dünyada yanıtı net olmayan bir soru: Bir şahsın kamuya mal olması ne demek?

Hayatlarımız, nihayetinde çöpten ibaret.

(Görselde, Ha Schult'a ait bir iş; Çöp İnsanlar. Updike'ın Türkçedeki eserleri için, bkz.)